Antik Yunan'ın dünyaya kazandırdığı pek çok sanat biçimi arasında mimari en büyükleri arasında yer almaktadır. Antik Yunan mimarisi, Roma mimarisini ve onun aracılığıyla da günümüz mimarisini derinden etkileyen standart kuralları ortaya koyan ilk mimaridir.

Klasik dönemdeki erken yükselişi sırasında antik Yunan mimarisi üç farklı düzende gelişti: Dorik, İyonik ve Korint. Bu düzenlerin her biri, stadyumlar ve tiyatrolar gibi resmi, kamu binaları için temel olan sütunlarındaki farklı özelliklerle karakterize edildi.

Yunan Sütunlarının 3 Türü

Dorik Düzen

Parthenon Atina

Bu üç düzen arasında Dor düzeni, klasik mimarinin en erken düzeni olarak öne çıkar ve aynı zamanda Akdeniz mimarisinde önemli bir dönüm noktasını temsil eder; zira anıtsal yapıların ahşap gibi geçici malzemelerden kalıcı malzemelere, yani taşa geçişi bu dönemde gerçekleşmiştir.

M.Ö. 7. yüzyılın başlarında ortaya çıkan bu düzen en eski, en basit ve en masif düzendir. Yunan anakarasında ortaya çıkmış ve M.Ö. 5. yüzyılın başlarına kadar Yunan tapınaklarının inşasında baskın düzen olarak kalmıştır, ancak o yüzyılın büyük binaları -özellikle Atina'daki kanonik Parthenon- hala bu düzeni kullanmıştır.

Dor sütunları, İyon ve Korint sütunlarına kıyasla daha sağlam ve kalın, aynı zamanda daha basit ve sade, daha düzgün ve yuvarlak başlıklara sahipti. Ayrı bir kaideleri yoktu ve doğrudan stylobat üzerine yerleştirilmişlerdi. Bununla birlikte, Dor sütunlarının daha sonraki formları, bir kaide ve bir torustan oluşan standart bir kaide ile geldi.

Delphi'deki Athena Pronaia Tapınağı

Ayrıca, sütunlar tipik olarak birbirine yakın yerleştirilmiş ve şaftlara içbükey eğriler yontulmuştur. Başlıklar, altta yuvarlak bir bölüm (ekinos) ve üstte bir kare (abakas) ile oldukça sade görünmektedir. Dorik entablatürün dondurulması trigliflere (oluklarla ayrılan üç dikey banttan oluşan bir birim) ve metoplara (kabartmalariki triglif arasında).

Düzenin erken örnekleri Argos'taki Hera Tapınağı'nın yanı sıra Yunanistan'ın merkezindeki Delphi'de bulunan Athena Pronaia Tapınağı'nın bir parçası olan erken Dorik sütun başlıkları olarak kabul edilir. Bununla birlikte Dorik düzen, en tam ve en yüksek ifadesini M.Ö. 447-432 yılları arasında Atina'da inşa edilen ve Iktinos ile Kallikrates tarafından tasarlanan Parthenon'da bulur.

Hephaistos Tapınağı

Tanrıça Athena onuruna inşa edilen Parthenon, sütunlar tapınağın çevresinde yer aldığı için peripteral Dor tapınağı olarak bilinir. Dor düzeninin bir diğer önemli örneği, M.Ö. 479 ila 415 yılları arasında neredeyse tamamen mermerden inşa edilen Atina'daki Hephaistos tapınağı olarak kabul edilir.

İyonya düzeni

İyonya düzeni 6. yüzyılın ortalarında, M.Ö. 11. yüzyılda Yunanlıların göç ettiği Orta Anadolu'nun kıyı bölgesi olan İyonya'da ortaya çıkmıştır. İyonya başkenti, ekinusundaki karşılıklı iki volüt ("kaydırma" olarak da adlandırılır) ve geniş kaideli ince, yivli sütunlarla karakterize edilir.

Echinus yumurta ve ok motifiyle süslenirken, İyonik şaft Dorik olandan dört daha fazla yivle (toplam 24) gelir. Sütunun kaidesi, bir scotia ile ayrılmış tori adı verilen iki kavisli silmeye sahiptir.

Ayrıca bakınız: Yunanistan'da 10 Gün: Bir Yerel Tarafından Yazılmış Popüler Bir Seyahat Programı Samos Heraion'u

Bu düzen ayrıca sütun gövdesinde kavisli bir incelme olan entasis ile işaretlenmiştir. İon düzeninin yüksekliği alt çapının dokuz katı iken, gövdenin kendisi sekiz çap yüksekliğindedir. Entablatürün arşitravı çoğunlukla üç basamaklı banttan (fasciae) oluşurken, frizde Dor triglifi ve metopu yoktur. Bazı durumlarda frizdeoyma figürler gibi sürekli bir süsleme.

İyon düzeni M.Ö. 5. yüzyılda Yunan anakarasına taşınmıştır. Samos adasında M.Ö. 570-560 yılları arasında inşa edilen anıtsal Hera tapınağı, büyük İyon yapılarından biri olarak kabul edilir, ancak kısa süre sonra bir depremle yıkılmış ve İyon sütunları tapınağın hala ayakta kalan tek parçası olmuştur.

Akropolis Atina'daki Erechtheion

Bir zamanlar Dünyanın Yedi Harikası arasında yer alan Efes'teki Artemis tapınağı da İyonik bir tasarımdı. Artemisium olarak da bilinen tapınak, M.Ö. 550 yılında Lidya kralı Kroisos tarafından yaptırılmıştı ve büyüklüğüyle ünlüydü. Atina'da, İyonik düzen Parthenon'un bazı unsurlarını etkiler, özellikle tapınağın cella'sını çevreleyen friz, Propylaia veErechtheion'un inşası.

Korint Düzeni

Korint düzeni, Klasik mimari düzenlerinin en sonuncusu olmakla birlikte, stil ve incelik açısından da en ayrıntılı olanıdır. Bu düzen, bazı küçük değişikliklerle Roma mimarisi tarafından da sıklıkla kullanılmış ve böylece Kompozit düzen ortaya çıkmıştır.

Tarikatın kökenleri, mimarlık yazarı Vitruvius'un iddia ettiği gibi, heykeltıraş Callimachus'un 5. yüzyılda bir adak sepetini çevreleyen bir dizi akantus yaprağını çizen ilk kişi olduğu Korint'te bulunmaktadır.

Lysicrates'in Koragik Anıtı

Korint düzeni, Yunan düzenlerinin en zarif ve sofistike olanı olarak kabul edilir. İki sıra akantus yaprağı ve dört parşömenle süslenmiş süslü bir başlıkla karakterize edilir. Korint şaftında 24 yiv vardır ve sütun on çap yüksekliğindedir.

Önceki iki düzenden farklı olarak, bu düzen ahşap mimari kökenli olmayıp, M.Ö. 5. yüzyılın ortalarında doğrudan İyon düzeninden doğmuştur.

Atina'daki Olimpos Zeus Tapınağı

M.Ö. 335 ila 334 yılları arasında inşa edilen Atina'daki Lysicrates Koragik Anıtı, Korint düzenine göre inşa edilmiş bilinen en eski yapı olarak kabul edilmektedir. Bu düzenin bir diğer güzel örneği de Olympeion olarak da bilinen Olimpos Zeus Tapınağı'dır. Birkaç yüzyıl boyunca inşa edilen yapı, toplam 104 sütunuyla antik çağın en büyük yapılarından biri olarak kabul edilmektedir.

Ayrıca bakınız: Atina'dan Samos'a nasıl gidilir